Deze week werd duidelijk dat er een duidelijke afname is in het aantal mbo-studenten. Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) geeft aan dat er nu ruim 467.000 mbo-studenten zijn. Over vijftien jaar zijn dit er volgens prognoses 433.000*. De Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO) is de brancheorganisatie voor private opleiders. Opleiders aangesloten bij de NRTO beschikken over een kwaliteitskeurmerk. Een aantal van deze opleiders biedt overheidserkend mbo-onderwijs aan voor (jong)volwassenen en een groot deel van de brancheopleidingen is op mbo-niveau. Hoe ziet de NRTO deze daling? Hoe kan dit veranderd worden?
De oorzaken van het groeiende tekort aan mbo’ers
Vanuit het perspectief van private opleiders, die zich richten op zowel jongeren als volwassen bij- en omscholing, ziet de NRTO het tekort aan mbo’ers als een combinatie van demografische, maatschappelijke en economische factoren. De instroom in mbo-opleidingen neemt af, mede doordat jongeren vaker kiezen voor een theoretische route via het hbo. Dit komt helaas deels door het imago van praktisch onderwijs en wellicht een gebrek aan voldoende besef van de baankansen in mbo-sectoren. Een aantal van deze jongeren zien wij overigens later terug bij onze private opleiders in het mbo.
Gevolgen en toekomstbeeld
Het tekort aan mbo’ers raakt de hele samenleving. Veel cruciale sectoren zoals techniek, zorg, ICT en energievoorziening hebben nu al moeite om voldoende vakmensen te vinden. Als deze trend doorzet, heeft dat op de korte termijn grote gevolgen. Hieronder een aantal voorbeelden ter illustratie:
Economische vertraging en welvaart onder druk
Bedrijven kunnen niet groeien of blijven achter door een gebrek aan gekwalificeerd personeel. Dit remt innovatie en economische ontwikkeling waardoor ook de concurrentiepositie en de aantrekkelijkheid van Nederland afneemt.
Stijgende werkdruk in essentiële sectoren
In de zorg bijvoorbeeld leidt personeelstekort tot langere wachttijden en hogere werkdruk, wat de kwaliteit van zorg onder druk zet.
Vertraagde energietransitie
De uitvoering van duurzaamheidsplannen zoals de installatie van zonnepanelen en warmtepompen wordt belemmerd door een tekort aan technici. Denk ook aan de installatie van e-laadpalen of onderhoud aan e-bikes maar ook aan het aansluiten van wijken aan het energienet of onderhoud aan Cv-ketels.
Vertraging woningmarkt
Het aantal beschikbare vakmensen wordt steeds minder. Hierdoor komen nieuwbouwplannen niet van de grond. Ook nieuwe investeringen kunnen niet gedaan worden waardoor verbouwingen worden uitgesteld/onbetaalbaar worden. De woonbehoefte is enorm, er is ondermeer onvoldoende menskracht om aan de vraag te voldoen.
Op de lange termijn zullen bedrijven zullen zich gaan aanpassen en hun processen anders organiseren, want ook de beroepsbevolking krimpt. De NRTO verwacht dat hierdoor ook de opleidingsbehoefte binnen bedrijven verandert; bijvoorbeeld van diplomagerichte trajecten naar kortdurende trainingen voor vaardigheden (in combinatie met AI).
Oplossingen
Private opleiders spelen een belangrijke rol in het terugdringen van dit tekort, vooral door hun flexibiliteit in het aanbieden van scholing en de directe koppeling van om- en bijscholing van volwassenen met de arbeidsmarkt. Onze tips:
Versnellen van omscholingstrajecten
Volwassenen die zich willen laten omscholen kunnen snel en eenvoudig toegang krijgen tot korte, praktijkgerichte opleidingen met aansluiting op werk. Dit kan via modulair onderwijs, online leren en praktijkgerichte trajecten. Het opleidingsaanbod van private opleiders biedt maatwerk voor de praktijk.
Introductie van leerrechten voor volwassenen
Er moet meer worden geïnvesteerd in financiële prikkels en laagdrempelige scholingsmogelijkheden zoals leerrechten (persoonlijk ontwikkelbudget). Te vaak blijven opleidingsbudgetten op de plank liggen bij werkgevers. Daarnaast zijn er door het afschaffen van het fiscaal aftrekbaar maken van scholing (bij de jaarlijkse belastingaangifte) en de STAP-regeling geen algemene regelingen meer gericht op LLO waarop individuen een beroep kunnen doen.
Ondersteun een leercultuur
In Nederland dient nog meer aandacht te komen voor een leercultuur waarbij altijd blijven leren vanzelfsprekend is. De lead in besluitvorming voor een succesvol beleid LLO ligt nadrukkelijk bij werkgevers en werknemers. Om hen te ondersteunen bij de veranderingen is er een bredere benadering nodig dan alleen formele instroom vanuit het mbo. Het gaat over werknemers de ruimte te geven om tijdens het werk te leren door bijvoorbeeld het oefenen met nieuwe taken, om bij te blijven en verder te ontwikkelen via bijvoorbeeld brancheopleidingen of het opdoen van digitale vaardigheden. Deze drie vormen van leren –formeel, non-formeel en informeel- vormen in samenhang een leercultuur, dit moet vanuit alle kanten gestimuleerd worden.
Vragen naar aanleiding hiervan? Neem dan contact op met Lisanne Spanbroek, communicatieadviseur, via lisannespanbroek@nrto.nl
Lees ook: Aantal mbo’ers loopt verder terug: binnen vijftien jaar ruim 30.000 minder. Bron: NU.nl
